Kompetencje kluczowe
Czym są kompetencje kluczowe?
Dlaczego kształtujemy je już w przedszkolu?
Kompetencje kluczowe to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. To ramy określające nowe umiejętności podstawowe uzyskiwane w procesie uczenia się przez całe życie.
Kompetencji potrzebujemy do samorealizacji i rozwoju osobistego, zatrudnienia, życia społecznego w pokojowych społeczeństwach i bycia aktywnym obywatelem, do zrównoważonego stylu życia, kierowania życiem w sposób prozdrowotny.
Proces kształtowania i rozwijania kompetencji trwa przez całe życie, a jego początkiem jest uczestnictwo dziecka w edukacji przedszkolnej. Trudno wskazać najważniejszą kompetencję, ponieważ każda z nich przyczynia się do udanego życia w społeczeństwie. Aspekty niezbędne w jednej dziedzinie, wspierają kompetencje w innej.
Realizacja zadań przedszkola, wskazanych w nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego, ma na celu rozwijanie kompetencji kluczowych – na poziomie adekwatnym do wieku dziecka i jego możliwości rozwojowych.
Wiek przedszkolny to czas, kiedy dziecko przygotowuje się do pójścia do szkoły, a zatem musi zmierzyć się z ważnymi kwestiami i posiąść:
– gotowość do opuszczenia domu rodzinnego,
– umiejętność radzenia sobie w sytuacjach edukacyjnych,
– zdolność do funkcjonowania w środowisku rówieśniczym,
– optymalny poziom samodzielności,
– odpowiedni poziom sprawczości, rozwoju zmysłów, wyobraźni i intelektu,
– sprawność w kontrolowaniu emocji, ich rozumieniu i rozpoznawaniu,
– zdolność przesunięcia zainteresowań z aspektów zewnętrznych, dostępnych zmysłom, w kierunku tego, co wewnętrzne, niedostępne bezpośredniemu poznaniu,
– nowe kategorie poznawcze: myślenie słowne oraz początki myślenia intuicyjnego,
– wiedzę o otoczeniu,
– zdolność ujmowania rzeczywistości w czasie przyszłym, teraźniejszym i przeszłym,
– zdolność dostrzegania i poszanowania odmienności poglądów innych osób.
Kształtowanie kompetencji kluczowych w przedszkolu ma na celu wyposażenie dziecka w odpowiednią wiedzę oraz stwarzanie okazji pozwalających wykształtować odpowiednie nawyki i zdobyć umiejętności praktyczne, co umożliwi kształtowanie odpowiednich postaw.
W okresie przedszkolnym dziecko podlega procesom pozwalającym na stymulację w kierunku kształtowania kompetencji kluczowych. Wraz z procesami rozwojowymi, tworzą się podstawy poszczególnych kompetencji kluczowych, np.:
– rozwój mowy i poszerzanie się czynnego słownika rozwija kompetencje w zakresie tworzenia i rozumienia informacji w języku ojczystym i obcym, w zakresie wielojęzyczności oraz kompetencje osobiste, społeczne i obywatelskie,
– zabawa jako podstawowa aktywność dziecka kształtuje inicjatywność, przedsiębiorczość, świadomość i ekspresję kulturalną,
– ciekawość i zadawanie pytań rozwijają kompetencje matematyczne, przyrodnicze, naukowo-techniczne, cyfrowe oraz umiejętność uczenia się.
Kompetencje zdefiniowano w Zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE) jako połączenie:
– wiedzy (fakty i liczby, pojęcia, idee i teorie, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub określone zagadnienie),
– umiejętności (zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników),
– postaw odpowiednich do sytuacji (gotowość i skłonność do działania lub reagowania na idee, osoby lub sytuacje).
Cechy ośmiu kompetencji kluczowych:
– wszystkie są tak samo ważne dla rozwoju osobistego.
– niektóre dotyczą kilku dziedzin (np. znajomość technologii informacyjno- komunikacyjnych, przedsiębiorczość, umiejętności obywatelskie, ekspresja kulturowa);
– są ze sobą powiązane lub się częściowo pokrywają. Umiejętności wynikające z jednej kompetencji, wspierają biegłość w innej;
– niektóre sprawności są kluczowe dla wszystkich ośmiu kompetencji (np. krytyczne myślenie, kreatywność, inicjatywność, rozwiązywanie problemów, ocena ryzyka, podejmowanie decyzji, kierowanie emocjami).
Podział kompetencji kluczowych z 2006 r.:
- porozumiewanie się w języku ojczystym
To zdolność wyrażania myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych – w edukacji, pracy, domu i czasie wolnym.
- porozumiewanie się w językach obcych
Polega na zdolności do rozumienia, wyrażania i interpretowania myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie, pisanie) w odpowiednim zakresie kontekstów społecznych. Wymaga też takich umiejętności, jak mediacja i rozumienie różnic kulturowych.
- kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo – techniczne
To umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów spotykanych w codziennych sytuacjach.
To zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele).
Podstawę stanowi opanowanie umiejętności liczenia.
Kompetencje naukowe odnoszą się do zdolności wykorzystywania wiedzy do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach. Za kompetencje techniczne uważa się stosowanie tej wiedzy w odpowiedzi na potrzeby ludzi.
Kompetencje w zakresie nauki i techniki obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz odpowiedzialność społeczną.
- kompetencje informatyczne
Obejmują umiejętne i krytyczne wykorzystywanie technologii społeczeństwa informacyjnego w edukacji, pracy, czasie wolnym. Opierają się na podstawowych umiejętnościach: wykorzystywaniu różnych narzędzi i ich oprogramowania (komputerów stacjonarnych, laptopów, tabletów, smartfonów) do uzyskiwania, oceny, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się za pośrednictwem Internetu.
- umiejętność uczenia się
Zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania i zarządzania czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. To świadomość własnego procesu uczenia się, poznanie swoich możliwości oraz pokonywanie przeszkód w celu nauczenia się. To nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie wiedzy i umiejętności, oraz korzystanie z własnego doświadczenia.
- kompetencje społeczne i obywatelskie
Przygotowują do uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, a także do rozwiązywania konfliktów. Oznaczają zdolność do empatii, wykazywania się tolerancją, porozumiewania się w różnych środowiskach, negocjacji, rozumienia różnych punktów widzenia, umiejętności współpracy, asertywność i prawość.
Kompetencje obywatelskie przygotowują do uczestnictwa w życiu obywatelskim w oparciu o znajomość pojęć i struktur społecznych i politycznych oraz poczuwanie się do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
- inicjatywność i przedsiębiorczość
To zdolność do planowania i realizowania przedsięwzięć i pomysłów. To kreatywność, innowacyjność, umiejętność oceny własnych mocnych i słabych stron, gotowość do podejmowania ryzyka. Oznacza również znajomość zagadnień etycznych związanych z przedsiębiorstwami, zasad działania gospodarki.
- świadomość i ekspresja kulturalna
To świadomość lokalnego, narodowego i dziedzictwa kulturalnego. Docenianie wyrażania idei za pośrednictwem twórczych środków wyrazu (muzyka, teatr, literatura i sztuki wizualne).
Po 12 latach, w maju 2018 r., Parlament i Rada UE uporządkowały obszar kompetencji kluczowych w następujący sposób:
– kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
– kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
– kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
– kompetencje cyfrowe,
– kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
– kompetencje obywatelskie,
– kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
– kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Źrodła:
https://edurada.pl/artykuly/czy-kompetencje-kluczowe-mo-na-kszta-towac-j…
http://sp16przemysl.pl/rozwijanie-kompetencji-kluczowych/
Polecamy Państwu i dzieciom ciekawe pozycje książkowe:
– dla pociechy: “Czarodziejskie słowa. Wartościowe teksty dla dzieci”. Praca zbiorowa. Wydawca Nowa Era
– dla rodzica: “Trudne emocje u dzieci”. Autor Ross W. Greene. Wydawca Edgard.