Inteligencja emocjonalna

Inteligencja emocjonalna (termin ten spopularyzował Daniel Goleman, wykładowca Uniwersytetu Harvarda w USA)

obejmuje potrzeby emocjonalne, popędy, a także system wartości osoby, który kieruje jej zewnętrznym zachowaniem.

Decyduje ona o umiejętnościach przystosowania się do otoczenia, udanych relacjach międzyludzkich i sukcesach zawodowych.
Termin ten coraz częściej wymieniany jest jako element prawidłowego rozwoju dziecka.
 

Kształtowanie umiejętności emocjonalnych dzieci zaczyna się w wieku niemowlęcym.
Niemowlęta, które otrzymują od dorosłych ze swego otoczenia dużą porcję aprobaty i zachęty,
nabierają pewności, że uda im się stawić czoło wyzwaniom życiowym. Dla odmiany dzieci z
domów, w których panuje chłód uczuciowy, a sami rodzice podchodzą do każdego problemu,
spodziewając się porażki, będą prawdopodobnie iść przez życie, nie oczekując ani zachęty, ani
zainteresowania ze strony innych dorosłych, np. nauczycieli i rówieśników.

Istnieją dowody na to, że sukces w szkole zależy w dużym stopniu od cech emocjonalnych
ukształtowanych u dziecka w okresie przedszkolnym. Co mogą w takim razie zrobić nauczyciele i
rodzice, aby rozwijać jego inteligencję emocjonalną?
Najpierw najważniejsza prawda – aby uczyć dzieci radzenia sobie z emocjami, samemu trzeba
posiadać te umiejętności – warto uczestniczyć w treningach, warsztatach, czytać dostępną
literaturę i ćwiczyć. Osoby, które potrafi ą nazywać swoje stany emocjonalne,
łatwiej je kontrolują, a także rozumieją uczucia innych ludzi. Zarówno w domu, jak i w szkole nie
należy zapominać o wadze dojrzałości emocjonalnej w ogólnym dojrzewaniu dziecka i osiąganiu
przez nie sukcesów. Rodzice i nauczyciele, którzy skupiają się jedynie na intelektualnych
osiągnięciach dzieci, w świetle najnowszej wiedzy popełniają duży błąd wychowawczy.

Rady dla rodziców i wychowawców dzieci
1. Nie utrwalaj i nie nagradzaj zachowań, które świadczą o niedostatecznym rozwoju
emocjonalnym (nie reaguj na dąsanie się, napady złości, wymuszanie – nie kupuj dziecku
czegoś wbrew sobie, bo wstydzisz się jego reakcji w sklepie na twoją odmowę, jeśli dziecko
skarży się na inne dziecko w szkole, nie pochwalaj tego, ale pomyślcie wspólnie, co można
zrobić, by zmienić tę sytuację).
2. Często rozmawiaj o uczuciach (zadawaj pytania: Co czujesz? Jak sądzisz, co czuje
druga osoba? – młodszemu dziecku zaproponuj, niech narysuje to, co czuje, ucz słów
określających stany emocjonalne, mów o swojej radości, złości, smutku).
3. Nie myl radzenia sobie z uczuciami z ich wypieraniem przez dzieci (wypieranie to jeden
z mechanizmów obronnych pojawiający się w trudnej dla nas sytuacji, świadczy o
nieprawidłowościach, radzenie sobie z uczuciami to umiejętność rozpoznawania uczuć i ich
odpowiedniego wyrażania).
4. Pamiętaj: emocjom nigdy nie należy zaprzeczać! Akceptuj uczucia, słuchaj bardzo uważnie
– zamiast słuchać jednym uchem, akceptuj uczucia słowami: „Rozumiem,
jesteś smutny, to musiało być przykre. Nigdy, nawet w najlepszej wierze, nie mów: nieładnie
wyglądasz, jak się złościsz, nie bądź smutny, to głupstwo, nie płacz.
5. Ucz, jak radzić sobie z porażką (pomóż przeanalizować niepowodzenie, pomyślcie razem,
co można zrobić następnym razem, by uniknąć porażki, kto może w tym pomóc, czego
dziecko dowiedziało się z popełnionych błędów).
6. Ucz słuchania. Pokazuj dziecku, co to znaczy aktywne słuchanie, że dobra rozmowa wymaga
skupienia, dopytywania, czasu.
7. Pokazuj różne punkty widzenia – patrzenie na świat oczami innych jest jedną z cech wysokiej
inteligencji emocjonalnej. Dobrym ćwiczeniem, na przykład w razie konfliktu między dziećmi,
jest pytanie – co czułbyś i myślał, gdybyś był Tomkiem, Basią, a nie sobą? Czytając bajki,
oglądając telewizję, zadawaj pytania: co czuli bohaterowie, skąd dziecko to wie, czy czułby
to samo, dlaczego?
8. Dziel się swoimi uczuciami. Jeśli płaczesz przy dziecku, nigdy nie zaprzeczaj, bojąc się
przyznać do łez, gdy dziecko pyta, czy coś się stało, lepiej powiedzieć: tak, jestem smutna,
jest mi przykro, zamiast: nic się nie stało; jak najczęściej mów o swoich uczuciach – jestem
wesoły, złości mnie to, zawstydziłem się.
9. Opisuj zachowanie i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu. Okłamałeś mnie, trudno będzie
mi teraz ci zaufać – zamiast zdania – jesteś kłamcą; źle zrobiłeś – zamiast – jesteś głupi.
10. Ucz, że niewypowiedziane emocje są źródłem konfliktów. Niech dziecko wie, że czasami
trudno odkryć czyjeś uczucia i można się pomylić, pokazuj, że nagromadzona złość
przeciwko koledze może skończyć się agresją.
11. Chwal jak najczęściej, średnio dziecko słyszy około 50 negatywnych uwag dziennie –
„nie rób”, „nie wolno”, „zostaw”, itp., a tylko pięć uwag pozytywnych. Chwalenie ma
magiczną moc, bo jest dla dziecka komunikatem, co zrobiło dobrze, co warto powtarzać.
Najlepiej opisz, za co dziecko zasłużyło na pochwałę. Ocena typu: ale jesteś zdolny, ma
mniejszą siłę sprawczą.
12. Podkreślaj konsekwencje wynikające z dobrego i złego postępowania dziecka, unikaj
natomiast stosowania kar. Kiedy dziecko widzi konsekwencje swojego postępowania, łatwiej
mu zrozumieć, że to ono kieruje swoim życiem. Jeśli zaś spotyka się tylko z karą, uczy się, że
to dorośli kontrolują sytuację i podejmują decyzje.

Wybrała Agnieszka Moryc-Drabik

Źródło: Iwona Grabowicz-Chądrzyńska „Jak rozwijać inteligencję emocjonalną u dzieci”.